Tham khảo Ly_tao

Ghi chú

  1. Ban Cố: "Ly" cũng như gặp. "Tao", cũng như buồn. Bày tỏ rằng ông ấy đã gặp nỗi buồn và làm nên bài từ "離,猶遭也。騷,憂也。明己遭憂作辭也".
  2. "Tam lư đại phu" (三閭大夫) là một chức vị chỉ có ở nước Sở, phụ trách các nghi thức tế tự và chuyện công sự, được nắm giữ bởi thành viên thuộc 3 dòng họ thuộc về vương tộc là họ Khuất (屈氏), họ Chiêu (昭氏) và họ Cảnh (景氏). Chức vụ này tương đương với chức Tông chính (宗正) ở Trung Nguyên.
  3. Theo Vương Dật thì Bành Hàm (彭咸) là một hiền thần nhà Thương, can vua Trụ không nghe nên đã nhảy xuống sông tự tử. Tác phẩm của Khuất Nguyên là tác phẩm duy nhất có nhắc tới tên Bành Hàm.
  4. Về nhân vật này có nhiều cách giải thích. Quách Mạt Nhược cho rằng đây là người đàn bà đỡ đần công việc (Đào Duy Anh dịch là "bạn gái"). Có lẽ đây là người phụ tế - vì Khuất Nguyên vốn có chức trách tế tự ở tông miếu.
  5. Cửu Nghi Sơn 九嶷山, thuộc tỉnh Hồ Nam, giáp tỉnh Quảng Đông, tương truyền là nơi chôn cất vua Thuấn.
  6. Nguyên văn:路曼曼其修遠兮,吾將上下而求索;飲余馬于咸池兮,總餘轡乎扶桑;Bản dịch của Nhượng Tống:Quản bao nước thẳm non xa,Để ta tìm kiếm cho ra bạn lòng!Cho ngựa uống bên đồng Dục Nhật,Buông dây cương ở đất Phù Tang
  7. Linh Phân (靈氛) và Vu Hàm (巫鹹) có lẽ là pháp sư hoặc nhà chiêm tinh. Xem: Hoàng Duy Lương 2005, tr. 32Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHoàng_Duy_Lương2005 (trợ giúp).
  8. Thần câu (神駒) có nghĩa là một con ngựa thần.
  9. Huyền Phố ở chân núi Côn Lôn. Côn Lôn hay Côn Luân là một dãy núi hoặc núi trong thần thoại Trung Hoa, đây là một biểu tượng quan trọng thể hiện cho trục thế giới và các vị thần tiên. Côn Luân cũng là tên gọi của một dãy núi cao ở vùng tây bắc Trung Quốc.
  10. Nguyên văn:陟陞皇之赫戲兮,忽臨睨夫舊鄉.Dịch Hán Việt:Trắc thăng hoàng chi hách hí hề,Hốt lâm nghễ phù cựu hương.
  11. Nguyên văn lời bình của Tư Mã Thiên: "Ly Tao" cũng như là buồn trong chia ly. Trời là khởi thủy của loài người. Cha, mẹ là gốc của con người. Người ta gặp lúc khốn cùng thì quay về gốc. Cho nên hễ khó khóc mỏi mệt, ốm đau, không ai không kêu trời! Khi đau xót, thương cảm, không ai không kêu cha mẹ. Khuất Bình theo đạo ngay đi đường thẳng, dốc hết lòng trung, đưa hết trí khôn ra thờ vua, nhưng lại bị kẻ gièm pha ly gián, có thể gọi là ở vào cảnh khốn cùng vậy! Mình tín mà bị ngờ vực, mình trung mà bị chỉ trích, làm sao khỏi oán thán! Khuất Bình viết Ly Tao là do oán thán mà ra vậy! Thơ Quốc Phong mê sắc mà không dâm, thơ Tiểu Nhã oán trách mà không loạn. Như Ly Tao thực là gồm được cả hai. Trên kể từ Đế Cốc, dưới nói đến Tề Hoàn, giữa thuật truyện vua Thang và Vũ, chỉ trích việc đời. Nó nêu rõ tầm quan trọng của đạo đức, nguyên nhân làm nước nhà trị hay loạn, không có chuyện gì là không nói đến. Văn ông ngắn gọn, kín đáo, chí ông trong sạch, nết ông thanh cao; tuy nói những điều vụn vặt, nhưng ý nghĩa rất rộng; việc nhắc đến tuy gần, nhưng nghĩa thì xa. Chí ông trong sạch nên hay nói đến cái hoa thơm. Nết ông cao cho nên dù chết cũng không được dung nạp. ông thoát khỏi cái thế giới bùn lầy như con ve bỏ lốt ở nơi dơ đục, để cất mình ra khỏi đám bụi trần chẳng để cho đời làm dơ bẩn. Thật là ở bùn mà trong trắng chẳng lây đen. Suy cái chí ấy thì ông có thể thi sáng với mặt trăng, mặt trời vậy!
  12. Nguyên văn:蜷局顧而不行。Bản dịch của Nhượng Tống:Co ro nhớn nhác, ngại đường chẳng đi.
  13. Bản dịch của Nhượng Tống: "Dẫu rằng chín chết có chừa được đâu".
  14. Nguyên văn:國無人莫我知兮。Bản dịch của Nhượng Tống:Biết ta đâu một nước không người.
  15. Thiện tai hành kỳ 1 của Tào Phi có câu:人生如寄, Nhân sinh như ký,多憂何為? Đa ưu hà vi?Nghĩa là:Sống [như] gửi trên đời,Phiền ưu làm gì lắm?
  16. Nguyên văn:日月忽其不淹兮,春與秋其代序;惟草木之零落兮,恐美人之遲暮;Bản dịch của Nhượng Tống:Ngày tháng vút đi không trở lại,Vừa xuân qua đã lại thu sang.Đoái trông cỏ áy cây vàng,
  17. "Vu" (巫) là những người thời xưa chuyên hành nghề cầu đảo, bói toán, chiêm tinh và dùng dược liệu để cầu phúc trừ tai, chữa trị bệnh tật cho con người. Trên thực tế, họ chính là cầu nối liên hệ giữa con người với thế giới thần linh.
  18. Lan là thứ cây Khuất Nguyên yêu quý. Vương Dật cho rằng Lan ở đây ám chỉ Tử Lan, em ruột vua Sở Hoài Vương. Tử Lan làm Lệnh doãn (nước Sở gọi tướng quốc là Lệnh doãn), khuyên Hoài Vương đến hội kiến với Tần. Kết quả Hoài Vương bị Tần bắt làm con tin.
  19. Mạc Đĩnh Chi khi đi sứ nhà Nguyên có sử dụng tích này: "...Trúc là biểu tượng của bậc quân tử, chim sẻ là biểu tượng của kẻ tiểu nhân, tể tướng làm như vậy là để tiểu nhân trên quân tử, sợ rằng đạo của tiểu nhân sẽ mạnh..."; Nguyễn Khắc Thuần 2006, tr. 48Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFNguyễn_Khắc_Thuần2006 (trợ giúp).
  20. Nguyên văn:眾女疾餘之蛾眉兮,謠諑謂餘以善淫;Bản dịch của Nhượng Tống:Chúng ghen ta có mày ngài,Phao cho ta tiếng con người lẳng lơ.
  21. "Cảnh giới" 耿介 có nghĩa là "đức nghiệp quang minh vĩ đại": Bỉ Nghiêu Thuấn chi cảnh giới hề, kí tuân đạo nhi đắc lộ (彼堯舜之耿介兮, 既遵道而得路, Các vua Nghiêu Thuấn kia sáng suốt cao cả, Vì theo đường chính nên thành công).

Chú thích

  1. Nguyễn Hiến Lê 1966, tr. 105Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFNguyễn_Hiến_Lê1966 (trợ giúp)
  2. Zikpi 2014, tr. 137, 279Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFZikpi2014 (trợ giúp), dẫn Thôi Phú Chương & Lý Đại Minh 2003, tr. 5–6Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFThôi_Phú_ChươngLý_Đại_Minh2003 (trợ giúp)
  3. Đào Duy Anh & Nguyễn Sĩ Lâm 1974, tr. 6Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFĐào_Duy_AnhNguyễn_Sĩ_Lâm1974 (trợ giúp)
  4. Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 138–140Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  5. Schneider 1990, tr. 19, 3Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  6. Đào Duy Anh & Nguyễn Sĩ Lâm 1974, tr. 8Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFĐào_Duy_AnhNguyễn_Sĩ_Lâm1974 (trợ giúp)
  7. Fujino Iwatomo 2005, tr. 67Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  8. 1 2 Takeji Sadao 1986, tr. 225Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTakeji_Sadao1986 (trợ giúp)
  9. Schneider 1990, tr. 214–215Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  10. Trần Thế Tương 1986, tr. 205Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Thế_Tương1986 (trợ giúp)
  11. Schneider 1990, tr. 4Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  12. 1 2 Hoàng Duy Lương 2005, tr. 31Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHoàng_Duy_Lương2005 (trợ giúp)
  13. 1 2 Đào Duy Anh & Nguyễn Sĩ Lâm 1974, tr. 10Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFĐào_Duy_AnhNguyễn_Sĩ_Lâm1974 (trợ giúp)
  14. Fujino Iwatomo 2005, tr. 60–65Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  15. 1 2 3 4 Takeji Sadao 1986, tr. 228Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTakeji_Sadao1986 (trợ giúp)
  16. 1 2 3 Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 140Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  17. Trương Thục Hương 2009, tr. 277Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  18. Fujino Iwatomo 2005, tr. 60Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  19. Schneider 1990, tr. 206Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  20. Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 141Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  21. Takeji Sadao 1986, tr. 228Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTakeji_Sadao1986 (trợ giúp)
  22. Hoàng Duy Lương 2005, tr. 32Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHoàng_Duy_Lương2005 (trợ giúp)
  23. 1 2 Fujino Iwatomo 2005, tr. 226Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  24. Takeji Sadao 1986, tr. 236Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTakeji_Sadao1986 (trợ giúp)
  25. Trương Thục Hương 2009, tr. 290Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  26. 1 2 3 Hoàng Duy Lương 2005, tr. 32Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHoàng_Duy_Lương2005 (trợ giúp)
  27. 1 2 3 Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 142Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  28. Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 140, 142Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  29. Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 144Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  30. 1 2 Hoàng Duy Lương 2005, tr. 33Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHoàng_Duy_Lương2005 (trợ giúp)
  31. Vương Tĩnh Hiến 1986, tr. 271, 273Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFVương_Tĩnh_Hiến1986 (trợ giúp)
  32. Fujino Iwatomo 2005, tr. 80Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  33. Schneider 1990, tr. 33Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  34. Trương Thục Hương 2009, tr. 277, 283, 287Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  35. Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 146–147Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  36. Trương Thục Hương 2009, tr. 293Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  37. 1 2 Tôn Khang Nghi & Vũ Văn Sở An 2013, tr. 109Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTôn_Khang_NghiVũ_Văn_Sở_An2013 (trợ giúp)
  38. Fujino Iwatomo 2005, tr. 245Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  39. Trương Thục Hương 2009, tr. 280–281Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  40. Fujino Iwatomo 2005, tr. 235Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  41. Trương Thục Hương 2009, tr. 298Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  42. Schneider 1990, tr. 4Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  43. Trương Thục Hương 2009, tr. 283, 297Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  44. Trần Thế Tương 1986, tr. 198Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Thế_Tương1986 (trợ giúp)
  45. Fujino Iwatomo 2005, tr. 223Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  46. Trương Thục Hương 2009, tr. 296Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  47. Ichiro Konan 2016, tr. 76Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFIchiro_Konan2016 (trợ giúp)
  48. Trần Thế Tương 1986, tr. 206Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Thế_Tương1986 (trợ giúp)
  49. Hoàng Duy Lương 2005, tr. 33Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHoàng_Duy_Lương2005 (trợ giúp)
  50. Lý Phong Mậu 2010, tr. 24Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLý_Phong_Mậu2010 (trợ giúp)
  51. Trương Thục Hương 2009, tr. 297–298Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  52. 1 2 Hoàng Duy Lương 2005, tr. 34Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHoàng_Duy_Lương2005 (trợ giúp)
  53. Trần Thế Tương 1986, tr. 204, 206Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Thế_Tương1986 (trợ giúp)
  54. Trương Thục Hương 2009, tr. 283Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  55. Trương Thục Hương 2009, tr. 288, 293Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  56. Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 137, 139, 142Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  57. Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 144–145Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  58. Vương Tĩnh Hiến 1986, tr. 255, 260Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFVương_Tĩnh_Hiến1986 (trợ giúp)
  59. Trương Thục Hương 2009, tr. 288Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  60. 1 2 Vương Tĩnh Hiến 1986, tr. 260Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFVương_Tĩnh_Hiến1986 (trợ giúp)
  61. Lý Phong Mậu 2010, tr. 9Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLý_Phong_Mậu2010 (trợ giúp)
  62. Lý Phong Mậu 2010, tr. 9, 11Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLý_Phong_Mậu2010 (trợ giúp)
  63. Lý Phong Mậu 2010, tr. 13, 20Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLý_Phong_Mậu2010 (trợ giúp)
  64. Schneider 1990, tr. 31Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  65. Trần Thế Tương 1986, tr. 195Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Thế_Tương1986 (trợ giúp)
  66. Vương Tĩnh Hiến 1986, tr. 268Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFVương_Tĩnh_Hiến1986 (trợ giúp)
  67. Lý Phong Mậu 2010, tr. 28–29Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLý_Phong_Mậu2010 (trợ giúp)
  68. Lý Phong Mậu 2010, tr. 30–31Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLý_Phong_Mậu2010 (trợ giúp)
  69. Takeji Sadao 1986, tr. 242Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTakeji_Sadao1986 (trợ giúp)
  70. Fujino Iwatomo 2005, tr. 65Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  71. Fujino Iwatomo 2005, tr. 66Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  72. Takeji Sadao 1986, tr. 228Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTakeji_Sadao1986 (trợ giúp)
  73. Hoàng Duy Lương 2005, tr. 31–34Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFHoàng_Duy_Lương2005 (trợ giúp)
  74. Schneider 1990, tr. 5Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  75. 1 2 3 Lý Phong Mậu 2010, tr. 36Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLý_Phong_Mậu2010 (trợ giúp)
  76. Fujino Iwatomo 2005, tr. 64Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  77. Fujino Iwatomo 2005, tr. 66Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFFujino_Iwatomo2005 (trợ giúp)
  78. 1 2 Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 141Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  79. Trần Thế Tương 1986, tr. 192Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Thế_Tương1986 (trợ giúp)
  80. Tôn Khang Nghi & Vũ Văn Sở An 2013, tr. 107Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTôn_Khang_NghiVũ_Văn_Sở_An2013 (trợ giúp)
  81. Schneider 1990, tr. 61–62Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  82. Chu Quang Tiềm 1984, tr. 108, 110Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFChu_Quang_Tiềm1984 (trợ giúp)
  83. Phùng Ấu Hành 2017
  84. Schneider 1990, tr. 51Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  85. Takeji Sadao 1986, tr. 250, 225Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTakeji_Sadao1986 (trợ giúp)
  86. Trần Bỉnh Lương 1980, tr. 137Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrần_Bỉnh_Lương1980 (trợ giúp)
  87. Trương Thục Hương 2009, tr. 275, 300Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Thục_Hương2009 (trợ giúp)
  88. Schneider 1990, tr. 28, 30Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  89. Schneider 1990, tr. 88, 120Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  90. Schneider 1990, tr. 150, 170–171Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFSchneider1990 (trợ giúp)
  91. Lưu Dục Khánh & Phương Minh 2007, tr. 219–224Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFLưu_Dục_KhánhPhương_Minh2007 (trợ giúp)
  92. Trương Đại Niên 1998, tr. 871–872Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFTrương_Đại_Niên1998 (trợ giúp)
  93. Dương Bồi Liên 2009, tr. 80–81Lỗi harv: không có mục tiêu: CITEREFDương_Bồi_Liên2009 (trợ giúp)

Thư mục

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Ly_tao http://134.208.29.230/bitstream/987654321/3222/1/3... http://www.cqvip.com/qk/82858a/199001/3001371899.h... http://www.nssd.org/articles/Article_Read.aspx?id=... http://www.nssd.org/articles/Article_Read.aspx?id=... http://www.nssd.org/articles/article_read.aspx?id=... http://www.nssd.org/articles/article_read.aspx?id=... http://thuvien.camau.gov.vn/SitePages/digital-docu... https://www.amazon.com/%E5%89%91%E6%A1%A5%E4%B8%AD... https://books.google.com/books?id=lfB5DwAAQBAJ&pg=... https://drive.google.com/file/d/0B7-KZ4VZiFWYWGFrU...